Początki sportu balonowego w Polsce |
Początki sportu balonowego w Polsce
Po raz pierwszy w Polsce wykonano sportowy, wolny lot balonem 29 maja 1910 roku. Balon o nazwie AWIATA należący do sekcji balonowej Galicyjskiego Związku Techniczno-Lotniczego Awiata we Lwowie, wystartował właśnie z tego miasta. Dowódcą aerostatu był por. Harnisch, a pasażerami polscy działacze lotnictwa lwowskiego, inżynierowie: Libański i Richtman. Balon AWIATA przeleciał około 140 km w czasie 2 godzin i 8 minut. W Polsce niepodległej pierwszy lot sportowy na balonie wolnym pochodzenia francuskiego odbył się w 8 V 1921 roku. Loty na balonach odbywały się rzadko, głównie z powodu trudności finansowych. W latach 1924-1928 wykonano w Polsce 64 loty balonami kulistymi. Do 1935 roku balony były pilotowane niemal wyłącznie przez oficerów Wojska Polskiego, gdyż głównie oni posiadali licencję pilota balonowego. W 1920 roku na bazie Centralnych Składów Balonowych utworzono Centralne Zakłady Aerostatyczne w Jabłonnie. Miały one za zadanie, m.in.: przechowywanie sprzętu balonowego, jego naprawy oraz wytwarzanie wodoru na potrzeby jednostek aeronautycznych. W 1924 roku w miejsce zlikwidowanych Centralnych Zakładów Aerostatycznych utworzono Centralne Zakłady Balonowe. Dokonywały one napraw sprzętu balonowego, następnie rozpoczęły własną produkcję. 1 kwietnia 1929 roku Centralne Zakłady Balonowe przekształcono w Wojskowe Warsztaty Balonowe, a w 1935 roku w Wytwórnię Balonów i Spadochronów. Wytwórnia wyprodukowała do 1939 roku 200 balonów zaporowych, 50 obserwacyjnych i 25 sportowych. W 1939 zatrudniała 165 osób. Ożywienie sportu balonowego nastąpiło dopiero w 1925 roku. Z inicjatywy szefa referatu balonowego w Departamencie Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych płk Feliksa Bołsunowskiego i wsparciu Komitetu Stołecznego LOPP (Liga Obrony Powietrznej Państwa), zorganizowano w tym właśnie roku pierwsze Krajowe Zawody balonowe o puchar przechodni imienia płk Aleksandra Wańkowicza, organizatora wojskowych jednostek balonowych w Polsce. (Feliks Bołsunowski) Zawody te odbywały się zazwyczaj, co roku i odegrały bardzo ważną rolę w rozwoju sportu balonowego w Polsce. Rozgrywano w nich, zgodnie z regulaminem, następujące konkurencje: przelot odległościowy, przelot docelowy i czasu trwania lotu. Loty były dopuszczone wyłącznie na obszarze terytorium kraju.
(Puchar przechodni im. Aleksandra Wańkowicza)
KRAJOWE ZAWODY BALONOWE O PUCHAR PRZECHODNI IMIENIA PŁK ALEKSANDRA WAŃKOWICZA
I. 25.X.1925 - start: Warszawa; startowało 3 balony; zwycięska załoga - Jan Zakrzewski i Antoni Janusz - balon Poznań; pokonana odległość - 142 km.
II. 19.X.1926 - start: Warszawa; startowało 4 balony; zwycięska załoga - Stanisław Brenk i Jerzy Kowalski - balon Poznań; pokonana odległość - 234 km.
III. 30.X.1928 - start: Warszawa; startowało 4 balony; zwycięska załoga - Franciszek Hynek i Zbigniew Burzyński - balon Lwów; pokonana odległość - 380 km. Zawody im. Wańkowicza – Warszawa 1928
IV. 5.X.1930 - start: Warszawa; startowało 6 balonów; zwycięska załoga - Władysław Pomaski i Jan Zakrzewski - balon Warszawa; pokonana odległość - 400 km.
V. 27.X.1931 - start: Warszawa; startowało 8 balonów; zwycięska załoga: Władysław Pomaski i Adam Stencel - balon Kraków; pokonana odległość - 325 km.
VI. 25.IX.1933 - start: Jabłonna; startowało 7 balonów; zwyciężył Jan Zakrzewski lecąc solo balonem Gniezno; pokonana odległość - 121,8 km.
Zawody im. Wańkowicza - Jabłonna 1933 (balony-Lwów, Jabłonna, Hel)
VII. 26.V.1935 - start: Toruń; startowało 11 balonów; zwycięska załoga: Stanisław Łojasiewicz i Franciszek Janik - balon Syrena; pokonana odległość - 609,7 km,
VIII. 17.V.1936 - start: Toruń; startowało 12 balonów; zwycięska załoga: Bronisław Wacław Koblański i Władysław Kubica - balon Sanok; odległość 0,9 km od celu (lot docelowy).
IX. 30.V.1937 - start: Toruń; startowało 12 balonów; zwycięska załoga: Bronisław Wacław Koblański i Władysław Kubica - balon Sanok; odległość - 100 km (odległość ograniczona).
X. 8.V.1938 - start: Mościce; startowało 12 balonów; zwycięska załoga: Stanisław Kotowski i Kazimierz Siemaszkiewicz - balon Katowice; pokonana odległość - 380 km. Powiększ Skopiuj Wstaw to wideo w twojej witrynie
XI. 28.V.1939 - start: Mościce; startowało 14 balonów; zwycięska załoga: Władysław Pomaski i Kajetan Kalisz - balon Lublin; pokonana odległość - 164 km.
W 1927 roku polscy piloci balonowi wzięli po raz pierwszy udział w zawodach międzynarodowych. W zawodach rozegranych w Pradze w Czechosłowacji startowały dwie polskie załogi na polskich balonach o pojemności 750 m każdy. Zajęły one na 11 startujących, drugie i piąte miejsce. 15 sierpnia 1929 roku Aeroklub Poznański i Departament IV Aeronautyki MSWojsk zorganizował w Poznaniu Międzynarodowe Zawody Balonów wolnych, z okazji odbywającej się tam Powszechnej Wystawy Krajowej. Startowało w sumie siedem załóg balonowych: dwie – czechosłowackie, trzy – francuskie i trzy – polskie. Balony startując z Poznania, wszystkie lądowały w Niemczech. Zwyciężyła załoga francuska: J.J. Marcel Noguer z Robertem Perin’em przelatując balonem La Walkyrie o pojemności 1200 m³ odległość 361 km w czasie 19 godzin. Drugie miejsce zajęła polska załoga: kpt. Kazimierz Kraczkiewicz i por. Antoni Janusz lecąc na balonie Gdynia o pojemności 1200 m³. Przelecieli oni 354 km w czasie 22 godzin lądując w Täbitz w okręgu magdeburskim. Druga polska załoga: mjr Julian Sielewicz i por. Zbigniew Burzyński zajęła szóste miejsce, przelatując balonem Wilno o pojemności 1200 m³ - 262 km w czasie 21 godzin i 40 minut lądując w Termsdorf koło Berlina. Ostatnie miejsce przypadło por. Franciszkowi Hynkowi, który balonem Warszawa o pojemności 750 m³ lądował w Teupitz koło Teltow. Hynek pokonał 237,5 km w czasie 18 godzin i 30 minut. 16 czerwca 1938 roku z okazji Krajowej Wystawy Lotniczej zostały zorganizowane Lwowskie Zawody Balonowe. Startowało w nich 6 balonów. Pierwsze miejsce zajęła załoga balonu Sanok: B. Koblański i A. Bieniasz. W 1938 roku, we wrześniu sekcja balonowa Aeroklubu Warszawskiego zorganizowała zawody balonowe juniorów, w których startowało 6 balonów. Pierwsze miejsce zajęła załoga balonu Wisła: Jerzy Osiński i Walenty Nowacki. Drugie zawody miały się odbyć rok później, ale zostały odwołane. Od początku lat trzydziestych sport balonowy uprawiany był wyłącznie przez pilotów wojskowych z polskich formacji balonowych, które jako jedyne w kraju dysponowały balonami. Kluby cywilne zorganizowano później. W 1933 roku powstały prawie jednocześnie sekcje balonowe w Aeroklubie Krakowskim i Warszawskim. Kluby Balonowe założyli także pracownicy Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach oraz pracownicy wojskowej Wytwórni Balonów i Spadochronów w Legionowie. Później powstał jeszcze Klub „Guma” przy Polskiej Spółce dla Przemysłu Gumowego S.A. w Sanoku. W miarę pokonywania trudności, przede wszystkim finansowych, otrzymywania sprzętu, niekiedy od wojska, kluby cywilne organizowały szkolenie pilotów, biorących udział w imprezach krajowych i zagranicznych. Najsilniejszymi ośrodkami cywilnego sportu balonowego pod koniec lat trzydziestych były: Sekcja Balonowa Aeroklubu Warszawskiego i Mościcki Klub Balonowy. Członek sekcji Aeroklubu Warszawskiego Franciszek Janik był inicjatorem tzw. „jumpingu” – skakanki balonowej, czyli skoków pilotów zaopatrzonych w jeden lub kilka mniejszych balonów o takiej pojemności, że zmniejszał masę ciała pilota do minimum. W 1937 roku sekcja Aeroklubu Warszawskiego liczyła 17 członków czynnie uprawiających sport balonowy. Posiadała balon Syrena (1 200 m³) i użytkowała wypożyczony z wojska balon Gopło (450 m³). W tym samym roku wykonano w Aeroklubie Warszawskim 24 loty, przelatując ogółem 1 800 km w czasie 123 godzin. Mościcki Klub Balonowy dysponował w 1937 roku czterema balonami: Mościce, Mościce I, Kraków i Mościce II. Wykonano w tym roku 34 loty, przelatując 4 234 km w czasie 211 godzin i 50 minut. W krajowych zawodach balonowych brały udział również kobiety. Stefania Cecylia Wojtulanis była jedną z pierwszych kobiet w Polsce, która uzyskała licencję pilota balonowego i samolotowego. Brała udział 17 maja 1936 roku w Toruniu w VIII Krajowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar im. płk Aleksandra Wańkowicza wraz z Franciszkiem Janikiem na balonie Syrena zajęła 9 miejsce. 16 czerwca 1938 roku w Lwowskich Zawodach Balonowych startując wraz z drugą kobietą – Zofią Szczecińską zajęła 4 miejsce pokonując dystans 189 km. Stefania Wojtulanis uczestniczyła również w XI Krajowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar im. płk Aleksandra Wańkowicza rozegranych 28 maja 1939 roku w Mościcach.
Stefania Wojtulanis
Autor: Marcin Skobodziński
|